İnsanlık Tarihin Açısından Hiç Unutulmayacak Bir Yıl, 2020

31 Aralık 2019 gecesi saat 24.00’ü gösterdiğinde bütün dünya ülkelerinde yeni bir yıla girmenin heyecanı ve sevinciyle kutlamalar olurken kim bilebilirdi ki 2020 yılının insanlık tarihi açısından hiçbir zaman unutulmayacak bir sene olacağıydı. Aslında aynı gün Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Çin Ülke Ofisi, Çin’in Hubei eyaletini Wuhan şehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarını bildirmiş ve yaklaşan felaketin ilk ipuçlarını vermişti.

Yeni yılın daha ilk günlerinde İran Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü komutanı General Kasım Süleymani, 3 Ocak 2020’de, uçakla geldiği Irak’ın başkenti Bağdat’ta Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump’ın talimatıyla uğradığı bombalı saldırıda öldürüldü. ABD Savunma Bakanlığı, Süleymani’nin daha önce gerçekleşmiş, Bağdat’taki ABD Elçiliğinin saldırılmasına onay veren yetkili olduğunu belirten ve gelecekte Amerikan diplomat ve askeri personele karşı gerçekleşecek saldırıların önlenmesi için bu saldırının gerçekleştirildiğini açıklayan bir bildiri yayınladı. Süleymani’nin doğduğu topraklar olan İran’ın Kirman şehrinde düzenlenen cenaze töreninde izdiham sebebiyle resmi verilere göre 50 kişi öldü ve tüm İran’da yas ilan edilerek intikam yeminleri edildi.

Bu olaydan 5 gün sonra (8 Ocak 2020) İran, ABD’nin Irak’ta Anbar eyaletindeki Ayn el Esad hava üssüne ve Erbil’de Amerikan askerlerinin bulunduğu noktalara en az 22 füze attı. Bu saldırı sırasında Tahran’dan havalanan Ukrayna Havayollarına ait uçak, çoğunluğu Kanada ve Ukrayna vatandaşı 176 kişi ve mürettebat ile birlikte düştü ve uçaktan canlı kurtarılan olmadı. Daha sonraki günlerde İran yetkilileri ABD üslerine hava saldırısı sırasında Ukrayna uçağının yanlışlıkla düşürüldüğünü itiraf etti.

31 Aralık 2019’da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Çin Ülke Ofisi, Çin’in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarını bildirdi.  Ocak 2020’de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir koronavirüs (2019- nCoV) olarak tanımlandı.

Endonezya’da şiddetli Mason yağmurlarının yol açtığı sel ve toprak kaymalarında 4 Ocak 2020 tarihinden itibaren en az 53 kişi hayatını kaybetti. Yağışlar başkent Cakarta, Depok, Bekasi ve Tangerang kentlerinin yanı sıra Bogor ve Lebak bölgesinde yılbaşı gecesinden bu yana etkili oldu.

24 Ocak 2020 tarihinde, Elâzığ yakınlarında Richter Ölçeğine göre 6.5 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Depremde Elazığ ve Malatya’da olmak üzere toplam 44 kişi hayatını kaybetti. 1607 kişi ise yaralandı. AFAD’ın açıklamalarına göre toplamda 76 bina yıkıldı, 645 binada ağır, 409 binada ise hafif ve orta hasar var, 12 bina ise acil yıkılacak durumda.

Dünya basketbol tarihinin en iyileri arasında gösterilen Kobe Bryant, ABD’deki helikopter kazasında hayatını kaybetti. Kariyeri boyunca 5 kez NBA şampiyonu olan Kobe Bryant, 41 yaşındaydı. Kobe Bryant’ın 13 yaşındaki kızı Gianna’nın da helikopterde olduğu ve hayatını kaybettiği bildirildi.

Çin’de Korona virüse karşı önlemler artırıldı. Wuhan şehir ve virüsün görüldüğü şehirlerde karantina uygulamaları artırıldı. Yasağa rağmen sokağa çıkanlara karşı hükümet sert tedbirler uygulamaya başladı.

30 Ocak 2020 tarihinde, Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19 salgınını “uluslararası boyutta halk sağlığı acil durumu” olarak açıkladı.

4-5 Şubat 2020 tarihlerinde Van’da gerçekleşen 2 çığ faciasında toplam 41 kişi hayatını kaybetti. 5 Şubat’ta üzerine çığ düşen minibüsteki 2 kişiyi kurtarma çalışmaları sürerken, can kurtarmaya gidenler bölgeye düşen ikinci çığda canlarından oldu. 11 asker, 9 korucu, 2 itfaiye erinin aralarında bulunduğu 41 kişi hayatını kaybetti.

İlk salgının başladığı Çin dışında 113 ülkede COVID-19 vakalarının görülmesi, virüsün yayılımı ve şiddeti nedeniyle Covid-19 virüs salgını, DSÖ tarafından 11 Mart 2020’de küresel salgın (pandemi) olarak tanımlandı.

Çin’den İran, İtalya ve bazı Avrupa ülkelerine yayılan virüs nedeniyle aralarında Türkiye’nin de bulunduğu birçok ülke bu ülkeler ile uçak seferlerini durdurdu. Havalimanlarında sıkı tedbirler alınmaya başlandı. İtalya’nın kuzeyinde ki Lombardiya bölgesinde salgının hızla arttığı, hastanelerde yer bulunmadığı, hastaların koridorlarda tedavi edildiği, can kaybının fazla olduğu bilgileri alındı.

Avustralya Orman Yangınları

Avustralya’da Eylül 2020 ayında rekor düzeydeki sıcak hava ve kuraklık yüzünden çıkan yangınlar hala kontrol altına alınamadı. Alevlerin yüksekliğinin kimi zaman 70 metreyi aştığı yangınlar sonucu 28 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kasaba boşaltıldı, milyonlarca hayvan öldü. Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) Avustralya, yaptığı en son açıklamada 1,25 milyar hayvanın hayatını kaybettiğini tahmin ettiklerini belirtti. Yangınlar Eylül 2019’dan Nisan 2020’ye kadar devam etti. Eyaletin itfaiye birimi yangınların tam 240 gün sonra sona erdiğini duyurdu.

5 Şubat 2020 tarihinde Pegasus Hava Yolları’nın 2193 sefer sayılı İzmir-İstanbul seferini yapan ve Adnan Menderes Havalimanı’ndan kalkan uçak, Sabiha Gökçen Havalimanı’na indikten sonra pistten çıktı, 177 yolcu ve 6 mürettebattan arasından üç kişi hayatını kaybederken 179 kişi yaralandı.

27 Şubat 2020 tarihinde Suriye’nin İdlib şehri yakınlarında bölgede intikal halinde bulunan Türk konvoyuna Suriye Rejim güçleri tarafından gerçekleştirilen saldırı sonucu 33 asker şehit oldu, 32 asker yaralandı.

Endonezya’da Anak Krakatau (Krakatau’nun Çocuğu) Yanardağı’nda artan volkanik hareketlilik nedeniyle halka bölgeye yaklaşmamaları uyarısı yapıldı. Volkanoloji ve Jeolojik Afet Azaltma Merkezinden (PVMBG) yapılan açıklamada, şubat sonundan bu yana Anak Krakatau Yanardağı’ndaki volkanik hareketlerde artış olduğunun gözlemlendiği belirtildi. 22 Aralık’ta Anak Krakatau Yanardağı’ndaki volkanik hareketliliğin neden olduğu patlamalar sırasında kopan büyük bir kütle sebebiyle oluşan, Banten ve Lampung bölgelerinin kıyı şeritlerini etkileyen tsunamide 437 kişi yaşamını yitirmişti.

11 Mart 2020 tarihinde açıklama yapan Sağlık Bakanlığı, Türkiye’de ilk kez Korona virüs vakasına rastlanıldığını açıkladı. 17 Mart 2020 tarihinde de ilk ölüm gerçekleşti. Sağlık Bakanlığı tarafından Bilim Kurulu oluşturuldu. Kara ve hava sınırlarında tedbirler alındı.  20 Mart 2020 tarihinde Koronavirüse karşı alınan tedbirler kapsamında, hastanelerdeki yoğunluğu azaltmak amacıyla acil olmayan tüm ameliyatların mümkün olduğunca ileri bir tarihe planlanmasına kararı verildi. Yoğun bakımlarda ve servislerde kapasite artırımına gidildi.

Mart 2020 sonlarında İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Galler Prensi Charles ve İngiltere Sağlık Bakanı Matt Hancock’un Covid-19 açısından pozitif oldukları açıklandı.

Koronavirüs (Covid-19) dünyaya yayılmadan haftalar önce Afrika kıtasının bir bölümü bir başka devasa felaketle karşı karşıya kaldı. Afrika’daki bazı ülkelerde yayılan çekirge istilası, son 70 yılın en büyük felaketi olarak nitelendirildi. Uzmanlar, ikinci dalga istilanın, bir öncekinin yaklaşık 20 katı büyüklüğünde olduğunu dile getirdi. Somali’de milyarlarca çöl çekirgesi, mevsimsel yağışların ardından ortaya çıkarak yeni üreme alanı arayışı içerisinde girmiş durumda. Çiftçiler, çekirgeler yüzünden ürün yetiştirememe tehlikesi ile karşı karşıya kaldı.

19 Nisan 2020 itibarıyla Türkiye vaka sayısında, salgının ilk başladığı ülke olan Çin’i geride bırakarak Fransa’nın ardından en çok vaka görülen 7. ülke olurken, gerçekleşen ölüm sayılarında ise 185 ülke arasında 13. sıraya yükseldi. Son olarak 10 Nisan 2020’de paylaşılan verilere göre 28 bin vaka ile İstanbul en çok vakanın olduğu şehir olurken onu sırasıyla İzmir, Ankara, Kocaeli ve Konya takip etti.

Süper Kütleli Karadelik Keşfedildi

Mayıs 2020 ayının başında Gökbilimciler Dünya’ya 1000 ışık yılı uzaklıkta bir kara delik tespit ettiklerini açıkladı. Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlanan çalışmada, kara deliğe ait, Güney Yarımküre’ den açık havada çıplak gözle görülebilen Güneş’ten 8 kat büyüklüğünde 2 yıldız bulunduğu kaydedildi.

33

Pakistan Uluslararası Havayolları’na ait Airbus A320 tipi yolcu uçağı Karaçi kentinde bir yerleşim alanına düştü. 22 Mayıs 2020 tarihinde yaşanan uçak kazasında 97 kişi öldü. 2020’de dünyada yaşanan felaketler arasında yer alan uçak kazasının nedeninin pilot hatası olduğu açıklandı. 34-35

25 Mayıs 2020 tarihinde akşam saatlerinde Minneapolis’te 20 Amerikan doları sahte banknot ihbarı için gelen polislerden biri olan beyaz polis memuru Derek Chauvin’in kelepçeli şekilde yere yüzüstü yatırdığı Afro-Amerikalı şüpheli George Floyd’un boynuna 8 dakika 46 saniye boyunca diziyle bastırması sonucu ölümüne yol açması üzerine ABD’de 50 eyalet ve başkent Washington DC’de ve nüfusun ağırlıklı olarak beyaz olduğu şehirler ve kırsal kesimde günlerce süren kitlesel gösteriler ve protesto eylemleri yapıldı.

Tarihte İlk: Özel Bir Şirket Uzaya İnsan Gönderdi

2020’de tarihte ilk kez özel bir şirket uzaya insan yollamak için roket fırlattı. ABD’li şirket SpaceX, 30 Mayıs 2020 tarihinde ABD’nin Florida eyaletinde bulunan Kennedy Uzay Merkezi’nden Crew Dragon isimli uzay aracını 2 astronot ile başarılı şekilde uzaya gönderdi. Elon Musk’a ait şirket SpaceX, bu başarılı fırlatma ile uzaya ilk defa insanlı uçuş gerçekleştirirken 16 Kasım 2020’de SpaceX Falcon 9 roketi, içinde “Crew-1” adı verilen 4 astronot ile Florida eyaletindeki Kennedy Uzay Merkezi’nden Uluslararası Uzay İstayonu’na (ISS) kenetlenerek fırlatıldı.

14 Haziran 2020 tarihinde Bingöl Karlıova’da 5.7 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Depremin 5 kilometre derinlikte gerçekleştiği bildirildi. Enkaz altında kalan 1 güvenlik korucusu yaşamını yitirirken, 21 kişi yaralandı.

Covid-19 vakaları Avrupa’nın her ülkesinde görülürken İngiltere ve ABD’de özellikle New York şehrinde yayılmaya devam etti. ABD Başkanı Donald Trump başlangıçta ciddiye almadığı hastalığa karşı tedbirleri artırmaya karar verdi.  Haziran ayından itibaren ülkemizde vaka sayılarında azalma başlarken güney yarımküredeki ülkelerde özellikle Brezilya, Meksika, Peru, Arjantin ve Şili’de vaka sayılarında artış başladı.

3 Temmuz 2020 tarihinde Sakarya, Hendek’te havai fişek fabrikasında patlama meydana geldi. 6 işçi vefat ederken 114 işçi yaralandı. Aynı fabrikada daha önceki yıllarda da benzer patlamaların olduğu bildirildi.

Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu BioNTech firmasının geliştirdiği Covid-19 aşı adayı 2. ve 3. aşama klinik denemelere bu ay sonunda başlayacak. Öte yandan, ABD’de Covid-19 aşısına ilişkin çalışmaların son aşamasına 27 Temmuz 2020’de başlanacak ve aşı 30 bin kişi üzerinde denenecek. Almanya’nın Mainz kentinde 2008’de kurulan BioNTech şirketi, kanser de dâhil olmak üzere bazı hastalıklara yönelik ilaç geliştirmek için çalışmalar yapıyor. BioNTech, Ekim 2019’da hisselerini ABD’de Nasdaq borsasında halka arz etmiş, 150 milyon dolar yatırım toplamıştı.

İstanbul’da 27 Temmuz 2020 akşamı sadece 15 dakika etkili olan fırtına ve şiddetli yağmurla birlikte dolu yağışı birçok bölgede su baskınları ve sele neden oldu. Otomobil, ev ve iş yerlerinde büyük hasarlar yaşandı. Binaların dış cepheleri bozuldu.

4 Ağustos 2020 tarihinde Beyrut Limanı’nda 2 bin 750 ton amonyum nitratın patlaması nedeniyle 182 kişi yaşamını yitirirken, 6 binden fazla insan yaralandı. Patlamadan sonra Lübnan Enformasyon Bakanı Menal Abdussamed istifa etti. Şehir adeta savaş sonrası bombalanmış bir hale dönüştü. Patlamaya, amonyum nitratın Gürcistan’ın Batum limanından kalkan bir geminin 21 Kasım 2013 yılında Beyrut limanına demirlemesi, 4 Şubat 2014 tarihinde geminin borcu nedeniyle yüklerine el konulması ve yükünün Beyrut limanındaki bir depoya konulması neticesinde 6 yıl sonra depoda meydana gelen bir yangının sebep olduğu ortaya çıktı.

Altın Fiyatlarında Rekor: Güncel piyasalarda altın fiyatları rekor üstüne rekor kırarken  07 Ağustos 2020’de gram altının fiyatı 509,81 liradan, çeyrek altın ise 787,90 liradan işlem gördü. 50

23 Ağustos 2020 tarihinde Giresun’da sağanak yağış yüzünden sel meydana geldi. Yapılan arama ve kurtarma çalışmaları sonucunda 7 kişinin cansız bedeni bulundu ve 127 kişi kurtarıldı.

12 Eylül 2020 tarihinde Ankara’da meydana gelen kum fırtınası herkesi şok etti. Eşi benzeri görülmemiş olayda, şiddetli rüzgâr nedeniyle havada uçuşan cisimlerin çarpmasıyla 6 kişi yaralandı.

9 Ekim 2020 tarihinde Hatay’ın Belen ilçesinde çıkan yangın Arsuz ve İskenderun ilçelerine sıçradı. Belen ilçesinde saat 10.15 sıralarında ormanlık alanda başlayan yangın, rüzgarında etkisiyle ilçedeki yerleşim yerine sıçradı. Kentte üç ilçede başlayan orman yangınları diğer ilçelere de sıçradı. Toplam da 400 hektar orman yandı.

Pandeminin başlangıcından bu yana 25 Ekim itibariyle, küresel olarak 42 milyondan fazla vaka ve 1,1 milyon ölüm, geçen hafta ise 2,8 milyondan fazla yeni vaka ve yaklaşık 40.000 yeni ölüm bildirilmiştir.

Ekim ayında yapılan açıklamayla 2020 yılında yaklaşık 100 bin yangın çıkan Amazon ormanlarında yangınların sayısı son    12 yılın zirvesine çıktı. “Dünyanın akciğerleri” olarak adlandırılan Amazon ormanları yeryüzünün oksijenlerinin yüzde 20’sini sağlarken dünyadaki bitki ve hayvan türlerinin yüzde 10’unun yaşadığı ormanlarda 2020 yılında doğal hayat her geçen gün daha çok zarar gördü.

30 Ekim 2020 tarihinde yerel saat ile 14.51’de Ege Denizinde Sisam adasının kuzeyinde Kuşadası Körfezi merkezli olarak, Seferihisar açıklarında Richter ölçeğine göre 6,9 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Deprem sonrasında Seferihisar ilçesi kıyı kesimlerinde suların çekilmesi ve ardından küçük çaplı bir tsunami gerçekleşti. İzmir’ in birçok ilçesinde özellikle Bayraklı ve Bornova’da binalarda hasarlar oluştu. Depremde yıkılan binalarda 117 kişi hayatını kaybetti, 1035 kişi yaralandı. Çok sayıda insan arama kurtarma çalışmaları sırasında enkazların altından canlı kurtarıldı.

ABD Seçimlerinin Galibi Joe Biden

Dünya siyasetinde bu sene ABD seçimleri ön plana çıktı. 3 Kasım 2020 tarihinde gerçekleştirilen ABD başkanlık seçimlerinde Demokrat aday Joe Biden, mevcut başkan Cumhuriyetçi Donald Trump’ı yenerek ABD’nin 46’ncı başkanı olarak seçildi. ABD Başkanı Donald Trump, seçim sonrası sonuçları kabul etmediğini açıklarken sonuçları mahkemeye taşıdı. Mahkeme sonuçları sonrası Donald Trump” 2024’te yeniden adayım” ifadelerini kullandı. 20 Ocak 2021 tarihinde yemin ederek görevine başlayacak olan Joe Biden, 81 milyon 283 bin oy alarak tarihin en fazla oy alan ABD başkanı olurken seçimde 570 delegeden 306’sını kazandı.

Azerbaycan – Ermenistan Savaşı

27 Eylül 2020 tarihinde Ermenistan ordusu tarafından daha önce 1988-1994 yılları arasında yapılan Karabağ Savaşı sonrasında kurulan mevzilere yapılan saldırılar sonrası başlayan savaş, 10 Kasım 2020’de Ermenistan’ın yenilgisini kabul eden anlaşmaya imza atmasıyla sona erdi. 44 gün süren savaş sonrasında Türk ordusunun da yardım ettiği Azerbaycan ordusu 5 kent merkezi, 4 kasaba ve 286 köy Ermenistan saldırısından kurtardı. Bunun üzerine Ermenistan yenilgiyi kabul etti ve işgal altındaki Ağdam, Laçın ve Kelbecer illerini de boşaltacağını taahhüt eden anlaşmaya imza attı. Azerbaycan tarafı savaş süresince 2 bin 783 Azerbaycan askerinin şehit olduğunu, 1245 askerin yaralandığını belirtirken Ermenistan tarafı ise 2 bin 425 askerinin hayatını kaybettiğini açıkladı.

02 Aralık 2020 tarihinde İngiltere, Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile geliştirdiği Covid-19 aşısının yaygın kullanımına onay verdi. Böylece İngiltere, Covid-19 aşısının yaygın kullanımına onay veren ilk ülke oldu. İngiltere’nin Coventry kentinde hastaneye kaldırılan 90 yaşındaki Margaret Keenan adındaki bir kişi aşıyı yaptıran ilk hasta oldu.

03 Aralık 2020 tarihinde Covid-19 verilerinin derlendiği “Worldometer” internet sitesine göre, dünya genelinde virüs nedeniyle yaşamını yitirenlerin sayısı 1 milyon 500 bin 271’e, vaka sayısı 64 milyon 897 bin 870’e ulaştı. Covid-19 kaynaklı bugüne kadar en fazla can kaybı 279 bin 867 ölümle ABD’de kaydedildi. Bu ülkeyi 174 bin 531 ile Brezilya, 138 bin 657 ile Hindistan, 107 bin 565 ile Meksika, 59 bin 699 ile İngiltere, 57 bin 45 ile İtalya, 53 bin 816 ile Fransa, 48 bin 990 ile İran, 45 bin 784 ile İspanya, 41 bin 607 ile Rusya ve 39 bin 156 ile Arjantin izledi. Çin’in Vuhan kentinde Aralık 2019’da ortaya çıkan Covid-19, 200’den fazla ülke ve bölgeye yayıldı. Virüs bulaşan 44 milyon 993 bin 631 kişi iyileşti.

İngiltere Sağlık Bakanı Matt Hancock, İngiltere’de mutasyona uğrayan yeni corona virüsü türünün ardından, Güney Afrika’da belirlenen ve daha hızlı bulaşan endişe verici bir mutasyon bulunduğunu ve bunun İngiltere’ye de ulaştığının tespit edildiğini açıkladı. Hancock, bugün düzenlediği basın toplantısında, Güney Afrika’daki türün, İngiltere’de tespit edilen mutasyondan daha da endişe verici olduğunu, daha hızlı bulaştığını, daha fazla mutasyon geçirdiğini söyledi. İngiltere’de corona virüsü (Covid-19) salgınında vaka ve can kaybı sayıları hızla artmaya devam ediyor. İngiltere Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, 27 Aralık 2020 tarihi ile son 24 saatte 30 bin 501 yeni vakanın tespit edildiği, toplam vaka sayısının ise 2 milyon 288 bin 345’e ulaştığı belirtildi. Ülke de Covid-19 nedeniyle son 24 saat içinde 316 kişi hayatını kaybederken, toplam can kaybı 70 bin 752’ye yükseldi. 

2020 yılının bitip 2021 yılının başladığı saatlerde Yeni Yıl Avrupa ve Amerika’nın bütün şehirlerinde bomboş sokaklar ve insansız kutlanırken, 2020 yılına damgasını vuran ve Covid-19 virüsünün dünyaya ilk kez yayıldığı Çin’in Wuhan şehrinde binlerce kişi kent merkezinde toplanarak coşkuyla ve renkli gösteriler ile yeni yılı karşıladı. Bu görüntülerde belki de 2020 yılının garipliklerinin en çarpıcı çelişkisi olarak tarihe geçti.

Umarım 2021 yılı, dünya çapında iklim değişikliğine karşı farkındalığın arttığı, tüm ülkelerde önlemlerin alındığı, aşının bütün dünyada yaygın bir şekilde uygulanması sonucu Covid-19 pandemisinin olumsuz etkilerinin azalarak, güzel dünyamızın temiz, güvenli ve yaşanılabilir bir hale gelmesini sağlayan güzel bir başlangıca neden olur…

Yazar Dr. Turhan Sofuoğlu, Acil Afet Ambulans Hekimleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı, İzmir, 2 Aralık 2021